МАҚАЛА

Abstract The jewellery names and the ethnic identity of the Kazakh culture are lexically correlated as clearly evident from various ethnolinguistic analyses of jewellery vocabulary. This study aimed to analyze some common jewellery names as jüzük (ring), biläzük (bracelet), sïrγa (earring), mončak (necklace, beads), tügma (button), belbaγ, qur, qaδis (belt) and jewellery for braids common in Turkic languages. This linguistic journey attempted to uncover the meaning of these jewellery names in different Turkic languages and identify their functions and distinctive features through a comparative method. A qualitative research design with an ethnocultural approach was used to understand the ethnogenetic and cultural aspects of these jewellery names from 26 Turkic languages. The content analysis method was used to categorize them according to their origin and cultural significance. The findings revealed that the Turkic jewellery was of different types, and known by several names in different ancient Turkic languages. It also had sacred power, brought wealth and fertility, possessed healing properties and protected people from evil spirits.This study would help to expand knowledge about the traditional culture of the Turkic peoples.

Аннотация Рассматривается грамматический статус казахского показателя сравнения -ДАй. Это общетюркская форма, синтезировавшаяся относительно недавно из сравнительного по- слелога и не имеющая однозначного статуса в конкретных тюркских языках: в одном и том же языке она может рассматриваться как «послелог-аффикс», падежная форма или словообразовательный формант. Мы исследуем ее фонетические и морфосинтак- сические свойства в казахском языке, применяя различные критерии для определения статуса данной формы. Наш анализ показал, что данный формант можно рассматривать как эквативно-симилятивный падежный показатель недавней формации. Ключевые слова : сравнительные конструкции, cравнение, показатель сравнения, симилятивный падеж,казахский язык Abstract The paper defines the grammatical status of the Kazakh affix -DAy. It is an all-Turkic form grammaticalized relatively recently from a comparative postposition. In Turkic languages, postpositions have been identified as a recognized mechanism for the grammaticalization of novel case forms. Sometimes, the process of grammaticalization remains incomplete, with forms being produced that are often defined as case suffixes, derivational morphemes, or postposition affixes. The status of the affix -DAy/-DIy varies across Turkic languages and should be defined for each Turkic language individually. The turcological literature often de bates its status, even within the same Turkic language. Our research focuses on analyzing the morphonological, morphosyntactic, and accentual characteristics of the -DAy form in the Ka zakh language. The analysis based on different criteria has defined -DAy as a young equative similative case morpheme. However, our experimental study has revealed variations in the accentual patterns of word forms with the affix -DAy in different Kazakh varieties, including the Standard Kazakh (the literary variant used in Kazakhstan) and those spoken in Mongolia and China. The variety spoken in Mongolia and China demonstrates a more pronounced grammaticalization of the affix -DAy as a case marker, compared to Standard Kazakh. None theless, the distinctions are subtle and demand further exploration. Thus, the pace of grammaticalization processes differs even among local varieties of the same language. The use of experimental methods can provide clarity on the status of these entities. Keywords comparative constructions, marker of comparison, similative case, Kazakh language

discourse. As the material mass media with a wide audience coverage including “Egemen Qazaqstan”, “Kazakhstanskaya Pravda”, “Aiqyn”, “Vlast”, “Vechernyaya Astana”, “Argumenty i fakty Kazakhstan”, “Caravan”, “The Village”, as well as news feeds “Telegram”, “Kazinform”, “Tengri News”, “Nur.kz” were considered. The content analysis of the texts of news websites and printed newspapers (or their electronic versions) allowed us to identify popular topics and the discourse analysis used to determine the key meaning and characteristic tone of the publications’ content with the help of linguistic means. This reflects not only the author’s attitude, but also specific demands of society, making it an important indicator of public mood and assessment in the broadest sense of the word. The repatriate image created by media texts evolves in accordance with the geopolitical and socio- cultural context. Analytical review of Kazakhstani newspapers has revealed significant changes in the socio- psychological background of media information presentation. It is identified how the dual representation of the repatriate’s image, explicated by a restrained- friendly, as well as critically evaluated tone is gradually changing into a positive one. Keywords: repatriate, compatriot migrant, ethnic migration/repatriation, repatriate image, mass media, media discourse, media text

Migration processes, which intensified in the late twentieth and early twenty f irst centuries, occur within a context of constant challenges and changing realities, necessitating new research in this area. Nearly all migrants, adapting to new forms of everyday existence, might experience sociopsychological stress. This study focuses on the sociocultural and linguistic adaptation of the young generation of ethnic Kazakhs, as well as their psychological state within the educational environment, grounded in the concept of transnationalism. The authors conducted a survey and interviews with repatriate students from China and Mongolia in their native language, Kazakh. The research methodology, survey methodology and applied tools are comparable in terms of both qualitative and quantitative analysis. The sample population consisted of respondents from five regions, aged between and years old. Furthermore, qualitative, focused interviews were conducted. The discussion questions are related to several important factors, including the impact of the presence of relatives in the country of origin, the establishment of ties with them, and the integration of individuals into the social spheres of their historical homeland during their stay in Kazakhstan, as well as the processes of adaptation and integration into the new society. The results demonstrate the existence of transnational practices among the informants, which permits the categorization of these individuals as transnational migrants, despite the fact that a considerable number of them have completed the migration process. The findings of the research also indicated that repatriate students from Mongolia showed greater easeofadaptationinKazakhstan,largelyduetotheirmoreactivecommunication with relatives and stronger inclination toward integration into local society. Conversely, Kazakh ethnic students from China, despite using contemporary communication technologies, encountered more challenges, largely due to emotional di culties associated with the lack of physical proximity to their families and a prevalent intention to return to their families after graduation.

Abstract. Cartoons have reached a peak of popularity and have a significant impression on young people over the world. Children’s cartoon translations take into account factors as cultural adaptability, the possibility of learning a foreign language, and the psychological impact on children. During the analysis of the translation of the Kazakh fairy tale, it is possible to consider at what level the above factors are taken into account. Our goal is to broaden students’ worldviews about the environment and their vocabulary, which includes both foreign and native words. To identify the level of impact on children in teaching and learning foreign languages, we have conducted a survey and analyzed Kazakh cartoons translated into English. Thus, we could mention the differences in cultural identity between the original and translated texts and adaptation to English-speaking children. Furthermore, research has shown that the majority of children nowadays learn foreign languages through cartoons. Thus, translating cartoons is an important part of children’s education. Keywords: translation, cartoons, influence of audiovisual information, learning a language, cultural translation, transformations, vocabulary acquisition.

Қазақ елі өз тәуелсіздігін алғаннан кейін сол кездегі мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев кең байтақ қазақ жерін бірге өркендету, бірге дамыту мақсатымен жер бетіне тарыдай шашылған күллі қазақ баласын ата-баба мекеніне, ата жұрт – Қазақстанға көшіп келуге шақырды. Алыстағы қазақ қандастар ел басшысының бұл шақыруын қуана қарсы алып, атамекендеріне орала бастады. Шетелді мекен еткен қазақ халқын жаңа мекенге қоныстандыру, жұмысқа орналастыру, үй мен әлеуметтік жағынан қамтамасыз ету сияқты көптеген маңызды экономикалық, әлеуметтік, саяси және т.б. сипаттағы мәселелерді реттеу де керек болды. Осы орайда, әсіресе қандастарды қазақ ұлты аз қоныстанған солтүстік, шығыс өңірлерге қоныстандыру, сол арқылы аталған аймақтардағы тілдік ахуалды жақсарту, мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру мақсаты да көзделгені жасырын емес. Жалпы қазақ даласына өзге елде тұратын қазақтардың жаппай қоныс аударуы – тәуелсіздікке дейін де, Кеңес одағы дәуірінде де жүзеге асырылған. Тарихтың қиын-қыстау кезінде өз елінен, өз жұртынан үдере көшуге себеп болған тарихи оқиғалар қаны қазақ, жаны қазақ, тілі бір, дәстүрі бір, діні бір, ділі бір қазақ халқын ұдайы өз жұртына тартып тұрғаны анық. Қазақ жеріне ат басын бұрудың бастамаларының бірі – 1931-1933 жылдары қолдан жасалған ашаршылықтан кейін сол кездегі Адай округінен үдере көшіп кеткен 5 мыңға жуық Красноводск қазақтарының елге оралуы тарихтан белгілі [1, 31].

Мақалада Қазақстанға жоғары оқу орындарында білім алу үшін оралған қандас студенттердің әлеуметтік бейімделу критерийлерін анықтау үшін мәліметтер қоры құрылған. Шетелден келген қандастарымыздың жергілікті тілге, өзара қарым-қатынасқа үйреніп кетулерін жеңілдету мақсатында әрбір осы жердегі тұрғылықты азаматтардың үлесі бар екендігі айтылады. Оны анықтау мақсатында анкеталық сұрақтар құрылып, оларға мәліметтер қоры түзіледі. Сол мәліметтер қоры арқылы сауалнама нәтижесінде олардың ортаға оң бейімделуі үшін әлеуметтік-коммуникативтік және әлеуметтік тұрмыстық жағдайларды анықтау мақсатында студенттер арасында сауалнама нәтижелерін талдау ұсынылады. Кілттік сөздер: мәлеміттер қоры, ақпараттық жүйелер, мәдени ерекшеліктер, халықаралық жоғарғы білім, шетелдік студент, тарихи Отан, жеке тұлғаның бәсекеге қабілеттілігін өзін-өзі бағалауы, ортаға бейімделу критерийлері, ақпараттық жүйені басқару. В статье создана база данных для определения критериев социальной адаптации студентов-кандасов, вернувшихся в Казахстан для обучения в высших учебных заведениях. Думаем, что каждый проживающий здесь гражданин призван облегчить нашим соотечественникам из-за границы привыкание к местному языку и взаимоотношениям. Для его определения создаются анкетные вопросы и создается по ним база данных. Рекомендуется проанализировать результаты анкетирования среди студентов с целью определения социально-коммуникативных и социальных условий жизни для их положительной адаптации к окружающей среде в результате опроса по той же базе данных. Ключевые слова: база данных, информационные системы, культурные особенности, международное высшее образование, иностранный студент, историческая родина, самооценка индивидуальной конкурентоспособности, критерии адаптации к окружающей среде, управление информационной системой. The article created a database to determine the criteria for social adaptation of Canadian students who returned to Kazakhstan to study at higher educational institutions. We think that every citizen living here is called upon to make it easier for our compatriots from abroad to get used to the local language and relationships. To determine it, questionnaire questions are created and a database is created on them. It is recommended to analyze the results of a survey among students in order to determine socio-communicative and social living conditions for their positive adaptation to the environment as a result of a survey on the same database. Keywords: database, information systems, cultural characteristics, international higher education, foreign student, historical homeland, self-assessment of individual competitiveness, criteria for adaptation to the environment, information system management.

Андатпа: мақала қандастардың тілдік бейімделудің маңыздылығы мен оның мәдени интеграцияға әсері қарасты-рылған. Бейімделу осы процестің түрлі аспектілерін қамтиды, мәдени бірегейлікті қолдауга тіл-дің әсерінен бастап, қолданыс-тагы тілдік бағдарламалар мен олардың тиімділігін қамтиды. Мақалада қандастардың мәдени біріктірудегі тілдік және қауымдастыққа қоғамның рөлі, психологиялық аспектілері мен жеке оқиғалары да қарасты- рылган. «Интеграция» бұл тек оралу процесі ғана емес, сонымен қатар өзін жана немесе жаңартылған мәдени-әлеуметтік среду. ортаға қосылу екенін aman көрсетеді. Ана тілінің сақталуына мән бере отырып, қандастардың лингвистикалық бейімделуінің күрделілігі мен болашағын түсін-уге назар аударады, оның мәдени әртүрлілік пен ұлттық мұра үшін маңыздылығын атап көрсетеді. Түйін сөздер: Ана тілі, репатриант, кандас, бейімделу, интеграция.

Аннотация: Әр түрлі тілдер мен мәдени ортадағы адамдар арасындағы мәдениетаралық қарым-қатынас мәсе лесі өзекті тақырыпқа айналады. Шет тілдерін үйрену кезінде тіл мен мәдениет арасындағы тығыз байланысқа қарама стан, мәдениетті зерттеу оқу мақсаттарына біріктірілмеген. Мәдениетаралық қарым-қатынасқа бағдарлау мәдени кон текст арқылы студенттердің тілдегі қарым-қатынасының тиімділігін дамытуға бағытталған мәдениетаралық құзы реттілікті дамыту мәселесін шешумен байланысты. Түйінді сөздер: Мәдениет, мәдениетаралық қарым-қатынас, контекст, оқыту және оқыту, шет тілі. Kazakhstan is a multinational, multicul tural state and its education system is aimed at re alizing the citizens’ multilingual education today. Language education as a value involves consider ation of three axiological blocks: - language education as a state value,

Аңдатпа. Мақалада отбасының негізгі құндылықтары жан-жақты талданды. Қазақ халқының рухани байлығының бірі – отбасы құндылықтары. Отбасылық құндылықтар қоғамның негізгі құрамдас бөлігі болып табылады және мәдениет пен адамгершілік қасиетті қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Құндылықтар отбасы ішіндегі қарым-қатынас пен отбасы мүшелерінің өзара байланысын реттейтін принциптер, сенімдер мен нормалар жиынтығы болып табылады. Бала тәрбиесінде отбасылық құндылықтардың орны ерекше. Әр бала негізгі құндылықтарды отбасынан алады және отбасында бойына сіңірген барлық құндылықтарды ересек өмірінде ұстанады. Қазақстан үшін қазақ өркениетін дамыту, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, тілін ұлттық құндылықтар аясын кеңейту – өзекті мәселенің бірі. Жаһандану процесі өсіп келе жатқан жасөспірімдерге кері әсерін тигізіп, өз ұлттық болмысынан алыстатып, ұлтқа жат құндылықтарды бойына сіңіруіне әкеледі. Сондықтан ұлттық мұра құндылықтарын қазіргі таңның мәдени жетістіктерімен үйлестіру әрбір отбасының мақсаты болуы тиіс. Мақалада авторлар жаһандану жағдайында Қазақстандағы студенттер мен Қытай және Моңғолиядан келген қандас студенттердің арасында сауалнама жүргізіп оны талдау арқылы отбасы құндылықтарының рөлін анықтады. Сонымен қатар Қазақстандағы студенттер мен Қытай және Моңғолиядан келген қандас студенттердің отбасы құндылықтары талқыланып, басты құндылықтар анықталды. Түйін сөздер: отбасы, отбасы құндылығы, ұлттық тәрбие, ата-ана, ата-әже, бала, ана тілі, қандастар. Отбасы – жаңа ғана өмірге келген адам үшін алғашқы өмір мектебі, ол сыртқы әлемді

Migration policy of Kazakhstan at the end of the XX and beginning of the XXI centuries took into account the social, legal and economic conditions in the regions where ethnic Kazakh repatriates (kandas) arrived. The majority of Kazak repatriates returned before 2010 were from China, Mongolia, Russia and Central Asian countries. During the border changes in history, ethnic Kazakh people living on their ancestors’ land that passed into another country were separated from their motherland and they are called irredenta. The people in distant countries such as Afghanistan, Turkey, Iran and European countries are considered diaspora [1]. More than 30 years after Kazakhstan gained independence and the historical period of important steps in the development of the state has to do with the returning of the Kazakh repatriates to their homeland. The most important contribution of the kandas is the impact to the natural growth and national composition of independent Kazakhstan, as well as the the revival of the Kazakh language, Kazakh national traditions, the cultural and spiritual life and the socio economic development of Kazakhstan. It is essential to note the achievements of Kazakh repatriates as the highly qualified specialists and representatives of intelligentsia (doctors and scientists, military specialists, lawyers, teachers, etc.) in various fields. It is known that such a crucial matter to attract and resettle the ethnic Kazakh repatriates to their historical homeland can go hand in hand with some socio-economic, legal issues, settlement and employment that need to be resolved. As part of the scientific project “Mechanisms of integrating the ethnic Kazakhs from China and Mongolia to Kazakhstan: sociocultural and linguo-ecological monitoring” (2023-2025), we conducted interviews (2023) with the Kazakh repatriates of the first years of independence from Mongolia and China living in the Akmola region and Astana city (age 22-70). Interview participants mentioned social-economic, legal and employment problems they came across, lack of information support, and language barrier in the first period of repatriation.

Секции Секция 1. Грамматические исследования языков Сибири и сопредельных регионов. Секция 2. Лексические исследования языков Сибири и сопредельных регио нов. Секция 3. Экспериментально-фонетические исследования языков Сибири и сопредельных регионов. Секция 4. Типология сравнительных конструкций в языках разных систем. Секция 5. Социолингвистические исследования и преподавание языков наро дов Сибири и сопредельных регионов. Секция 6. Лингвокультурологические исследования языков Сибири и сопре дельных регионов. Круглый стол. Языковое разнообразие на территории Сибири и Дальнего Востока и пути его сохранения. Регламент конференции пленарный доклад – 30 мин. (25 минут на доклад и 5 минут на обсуждение) секционный доклад – 15 мин. (10 минут на доклад и 5 минут на обсуждение) В программе указано новосибирское время (UTC +7). Конференция проводится в смешанном формате (очно / дистанционно).

11 iyun 2024 09.00-10.00 QEYDİYYAT Beynəlxalq Muğam Mərkəzi (ünvan: Bakı, Dənizkənarı Milli Park, M.Useyinov pr. 30) AÇILIŞ MƏRASİMİ 10.00-10.10 Prof. Dr. Nazim Hüseynli- Bakı Avrasiya Universitetinin rektoru 10.10-10.20 Prof. Dr. Bayram Ali Ersoy- Türkiyə Respublikası, Ölçmə, Seçmə və Yerləştirmə Mərkəzinin rəhbəri 10.20-10.30 Prof.Dr. Elşad Mirbəşiroğlu-Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı 10.30-10.40 Prof. Dr. Hasan Uslu-Niğde Ömer Halisdemir Universitetinin rektoru 10.40-10.50 Dr.Zakir Jumakulov - Qazax Qızlar Milli Pedaqoji Universitetinin prorektoru 10.50-11.00 Selçuk Karakılıç - Bakı Yunus Emre İnstitutunun müdiri

Not only do the Huns and Mongols share the same ethnic origins, but they also hold many similar beliefs about [worshiping] the Tngri (heaven), the sun, the moon, and fire. In the 13th century, at the time of Činggis Qayan's empire, these beliefs became the "Ancient Mongols' state offering ceremonies and national beliefs"2 Passed down from generation to generation, the ancestral worship of the Mongols has evolved into the "Činggis Qayan Cult," (Dschinggis-Khan-Kult)3 which has spread across the whole Mongol area. The ancestral worship of Mongols, known as the "Činggis Qayan Cult"4 involves heavenly lamps and the banner Sülde of the sun and the moon, which are an expression of Reverence for the Heaven, and the core honorable body of the Holy Činggis Qayan, which represents Reverence for the Ancestors. The ancestral worship of the Mongols was originally described in the Hüis Tolgoi Inscription in the Proto Mongolian Language - Mongolian Brahmi Script - as.,,Niri Kaghan's wives and young brothers performed the ancestral sacrificial ceremony for Niri Khan and Türüg Khan (35-47]. The female shaman Hergin of the tribe Hiri and the caller of ancestors' spirits Pahiruhači of the tribe Bargo danced and spead the offerings [48-53], The sages ignited the ancestors' lights for the Great Kaghan and the minor Khan" 5. "The Secret History of the Mongols" uses the terms "Jügeli”, “sülder”, “yekes-ün kesig."6 6 Moreover, those heavenly lamps and the sun and moon offerings were depicted - and the banner Sülde worship notes were inscribed on the religious murals and ankle-bone seals excavated from the tombs of the Huns, and on the coins of the Mongol Empire period.7

Abstract The jewellery names and the ethnic identity of the Kazakh culture are lexically correlated as clearly evident from various ethnolinguistic analyses of jewellery vocabulary. This study aimed to analyze some common jewellery names as jüzük (ring), biläzük (bracelet), sïrγa (earring), mončak (necklace, beads), tügma (button), belbaγ, qur, qaδis (belt) and jewellery for braids common in Turkic languages. This linguistic journey attempted to uncover the meaning of these jewellery names in different Turkic languages and identify their functions and distinctive features through a comparative method. A qualitative research design with an ethnocultural approach was used to understand the ethnogenetic and cultural aspects of these jewellery names from 26 Turkic languages. The content analysis method was used to categorize them according to their origin and cultural significance. The findings revealed that the Turkic jewellery was of different types, and known by several names in different ancient Turkic languages. It also had sacred power, brought wealth and fertility, possessed healing properties and protected people from evil spirits. Keywords: Turkic Language, Jewellery Names, Kazakh Culture, Ethnocultural, Lexical.

REPATRIATES IN KAZAKHSTAN: WAYS OF LEGISLATIVE REGULATION (1991-2023) Abstract The article deals with one of the most important decisions of the Republic of Kazakhstan made after independence – the policy of gathering ethnic Kazakhs in the world to their historical Motherland, as well as the issue of repatriates who returned to the country in the course of this policy. The laws and changes adopted in relation to ethnic Kazakh repatriates are presented in a chronological system, besides changes and amendments on this issue are also considered. The calls to unite compatriots and improve the economy and the socio-ethnic well-being of the country have gone down in history as one of the most far-sighted decisions of the Kazakhstani president N.A. Nazarbayev. Repatriates returned to their homeland after the Republic of Kazakhstan gained sovereignty. They began participating in social, economic and political life, and exerted influence in all spheres of the young independent country. In the article the legislative changes that took place in the period from 1991 to 2023 on the basis of statistical data and the number of ethnic Kazakhs, who returned back to the historical homeland are summarized. Keywords Atameken, independence, Kandas, return to the Motherland, state language policy.

Greetings from the President Dear Participants of PIAC 65, It is to be celebrated that, beginning with the 64ᵗʰ Meeting held in Budapest, PIAC has resumed in-person meetings. It is the second time in the history of PIAC that the capital of Kazakhstan is the venue of our Meeting, the first was in Almaty in 1993 and this time in the new capital of Kazakhstan (since 1998), Astana (formerly known as Aqmola~Akmolinsk, and later Tselinograd). It is the first time that Nazarbayev University (established 2010) has the honor of hosting the PIAC. I would also like to thank the International Turkic Academy and its president, Dr. Shahin Mustafayev, for co-sponsoring this meeting in the spirit of the ongoing academic collaboration between Nazarbayev University and the International Turkic Academy. On behalf of the Organizing Committee, let me welcome you and wish you a successful and enjoyable meeting.

Мақалада антропотонимдердің көп жағдайда белгілі бір жерді ұзақ уақыт мекен еткен адамдардың, қоғамдағы тарихи тұлғалардың, көшбасшылардың есімі негізінде қалыптасатындығы қарастырылады. Осыған орай, кісі есімінің жер-су атауына ауысуы белгілі бір тарихи кезеңде адамның сол жерді мекен етуімен тікелей байланысты болып табылатындығы мысалдармен жан – жақты талданады. Мақаланың мақсаты – Абай өңірі жер – су атауларының құрамында кісі есімі атауларынан қалыптасқан антропотопонимдердің басым келуі жерді меншіктеу, жер иесінің кім екенін нақты белгілеу мақсатында жасалған нақты қадам екенін анықтау. Сондай-ақ, бұл тұлғалар ұлт тарихында өзіндік сипатқа ие, аймаққа танымал, қоғамдық формацияға өзіндік үлес әкелген есімдер болып табылатындығын ашып көрсету. Олар тарихтың тереңіне үңілуге көмектесіп, қоғаммен, қоғамдағы саяси оқиғалармен тығыз байланыста болу арқылы өңір тарихында орын алады. Тарихта орын алған есімнің жер атауын беруі топонимнің тарихи негізін қалыптастырып қоймай, өңір тарихы мен жер-су атауларының арасына тығыз байланыс орнатады. Тарихта орын алған танымал тұлғалар атауларының өңір топонимиясында көптеп орын алуын өңір тарихында ақтабан шұбырынды кезеңінде орын алған елден кету, жерден айырылу оқиғасы себеп болғандығы мақалада баяндалады. Кілт сөздер: ономастика, топонимика, антропономика, антропонимжасам, этнолингвистика, экстралингвистикалық фактор, лингвомәдениеттаным.

Құрама Штаттардағы жоғары білімнің болашағын қалыптастыратын бірнеше тенденциялар бар, соның ішінде халық саны мен оқуға түсу, онлайн оқыту және технология, қолжетімділік пен баға, өзгермелі демография мен әртүрлілік. Кейбір тенденцияларға саяси дискурс әсер етеді, кейбір жағдайларда прогресс пен инновацияға кедергі келтіреді. Сонымен қатар, әлемдік экономиканың жалғасып жатқан жаһандануы бүкіл әлем бойынша жоғары білімге әсер етіп, елдер арасында өзара тәуелділікті тудыруда. Жоғары оқу орындары жаңа өзара тәуелділіктермен бетпе-бет келіп отыр, біз басқа мәселелермен қатар, ішінара ынтымақтастықты дамыту, ортақ мәселелерді бірлесіп шешу және тең қолжетімділікті қамтамасыз ету арқылы әсер ете аламыз.

Аңдатпа: Жазылым мен аударма көпбейінді сала болғандықтан, әр түрлі салалық және кәсі би бағыттарға толы. Бұл зерттеу мақаласы қазіргі цифрлық дәуір талаптарына сай жазылым мен аударма үдерісін жеделдету мен сапасын арттыру мақсатына бағытталған цифрлық құралдарды, олардың қолдану мақсаттары мен тәсілдерін зерделейді. Мақалада авторлар тек қазақ, ағылшын, орыс тілді контенті бар цифрлық құралдарды зерттеп қана қоймай, сонымен қатар Қазақстандағы ғылыми жобалары аясындағы тілдік корпус және терминологиялық базаларды құрастыру саласын дағы өз тәжірибелерімен бөліседі. Түйін сөздер: аударматану, цифрлы аударматану, аударма, машиналық аударма (МТ), жазылым, тілдік коммуникация, цифрлық құралдар, жызылым құралдары, аударма құралдары, жасанды ин теллект (ЖИ), CAT құралдары. Аннотация: Письменная речь и перевод – междисциплинарная область, изобилующая разноо бразными отраслевыми и профессиональными направлениями. В данной статье рассматриваются цифровые инструменты, их цели и техники использования, направленные на усовершенствование и повышение качества процесса письменной речи и перевода в соответствии с требованиями современной цифровой эпохи. В статье авторы не только анализируют цифровые инструменты с контентом на казахском, английском и русском языках, но и делятся своими опытами в сфере соз дания языкового корпуса и терминологических баз в рамках научных проектов Казахстана. Ключевые слова: переводоведение, цифровое переводоведение, перевод, машинный перевод (МТ), письмо, языковая коммуникация, цифровые инструменты, инструменты письма, инструменты перевода, искусственный интеллект (ИИ), САТ инструменты

Аннотация: Статья посвящена исследованию интерпретативного потенциала этноязыковых образов в автохтонном тексте. Автохтонный художественный текст рассматривается как особое семиотическое пространство с устойчивой системой этноязыковой образности. Образная выразительность, обусловленная самобытной средой, определяется неотъемлемым компонентом художественного произведения. Восприятие и понимание этноязыковых образов в казахском художественном дискурсе анализируются в свете когнитивной теории дискурса. Обосновывается, что понимание, включающее в себя понимание авторского замысла (концептуальный анализ) и имплицитных смыслов (контекстуальный анализ), есть процесс реконструирования смыслов с опорой на авторские сигналы. Ключевые слова: художественный дискурс, автохтонный текст, интерпретация текста, этноязыковой образ, образность Abstract: The article is devoted to studying interpretative potential of ethno-linguistic images in an autochthonous text. The autochthonous literary text is considered as a special semiotic space with stable system of ethno-linguistic imagery. Figurative expressiveness, conditioned by authentic environment, is determined as an integral component of artistic work. Perception and understanding of ethno-linguistic images in Kazakh literary discourse is analyzed in the light of the cognitive theory of discourse. It is proved that comprehension which includes understanding the author's intention (conceptual analysis) and implicit meanings (contextual analysis), is the process of reconstructing meanings based on the author's signals. Keywords: literary discourse, autochthonous text, text interpretation, ethnolinguistic image, imagery

КазУМОиМЯ им. Абылай хана Аңдатпа. Біздің байқауымыздың мәні –«әйел» ұғымын жүзеге асыратын қазақ және орыс мақал мәтелдері. Бұл мақалада аймақтың этникалық менталитетінің жалпы және ерекше сипаттамаларын анықтау мақсатында қазақ және орыс мақал-мәтелдеріне лингвистикалық талдау жүргізуге әрекет жасалды. Таңдалған материалдар негізінде мақал-мәтелдердің жіктелуі жүргізілді. Тілдер арасындағы сәйкестік пен айырмашылықтар олар бейнелейтін шындық деңгейінде ғана емес, сонымен қатар сөйлеушінің нәсіл және белгілі бір күнделікті жағдайлармен түсіндірілетін басқа нормалар туралы түсінік деңгейінде де бар. Қазақ мақал - мәтелдерінің көпшілігінің екі мағынасы бар: тікелей және бейнелі. Біз анықтаған санаттардың ішінде қазақ және орыс тілдеріндегі ең үлкен топтар әйелдерге деген оң немесе теріс көзқарасты білдіретін мақал-мәтелдерден тұрады. Тірек сөздер: іске асыру, сөздік бірлігі, тұжырымдама, әйел есімі, жасы, туыстық, кәсібі, мінез құлық аксиомасы, бағалау шкаласы. Abstract. The subject we observe is the Kazakh and Russian proverbs that implement the concept of «woman». This paper attempts to analyze the language of Kazakh and Russian paremiology prov erbs (proverbs) to determine the common and specific characteristics of the national mentality of the region. On the basis of the selected material, proverbs are categorized, and the correspondence and differences between languages are shown not only at the level of reality they reflect, but also at the level of the speaker’s thoughts on race and other norms described in certain everyday situations. Most Kazakh proverbs have two meanings: direct and metaphorical. Among the categories we have identi f ied, the largest number of Kazakh and Russian groups are proverbs expressing positive or negative attitudes towards women. Key words: implementation, vocabulary unit, concept, female name, age, kinship, occupation, behav ioral axiom, evaluation scale.

Бүгін 30-қазан, 2024 жылы Аударма теориясы мен практикасы кафедрасының профессоры, филология ғылымдарының докторы Тәжібаева Сәуле Жақсылықбайқызының жетекшілігімен атқарылып отырған ғылыми жоба аясында «Қазақстандағы этникалық қазақтар: тілдік және әлеуметтік кедергілер және оларды еңсеру жолдары» атты халықаралық ғылыми дөңгелек үстел өтті. Оған жоба мүшелері ф.ғ.д., профессор Жарқынбекова Ш.К., PhD докторы Жұмай Нұрмира, п.ғ.к., доцент Мүтәлі Ә., аға оқытушы Қадысқызы А., Қожахметова Г., PhD докторы Касеекеева А.Б., PhD докторы Шахпутова З. қатысып, баяндама жасады. Сонымен қатар, ерекше атап өтетін жайт, аталған ғылыми жоба өзектілігімен өзге де зерттеушілердің назарын аударып, ғылыми талқылау жасауға түрткі болды. Ка' Фоскари университетінің (Италия) профессоры, доктор PhD, Ауесхан Р., Минзу университетінің профессоры (Қытай) Әбіш А., Масарик университетінің (Чехия) профессорлары, доктор Michal Schwarz және Ondřej баяндама жасады. Сонымен қатар дөңгелек үстелге Назарбаев университетінің бір топ ғалымдары мен зерттеушілері қатысты. Атап айтқанда, PhD докторы, Назарбаев университеті, жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар мектебінің меңгерушісі, профессор Фильченко А.Ю., PhD докторы, Назарбаев университеті, жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар мектебінің зерттеушісі Georgia Т., Назарбаев университетінің докторанттары Михайлов Н., Сейтақ Б., Наньян технологиялық университетінің (Сингапур) докторанты Аканов А., PhD докторы, Назарбаев университеті доценті Жұмабай У., Назарбаев университетінің магистранттары Бижанова М., Туралиева Ж., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, түркітану кафедрасының доценті, PhD докторы Сайн Ж. қатысып, өз зерттеулерін ортаға салды.

As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted. As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted. As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted.

Мақалада антропотонимдердің көп жағдайда белгілі бір жерді ұзақ уақыт мекен еткен адамдардың, қоғамдағы тарихи тұлғалардың, көшбасшылардың есімі негізінде қалыптасатындығы қарастырылады. Осыған орай, кісі есімінің жер-су атауына ауысуы белгілі бір тарихи кезеңде адамның сол жерді мекен ету

1. Гүлмира Әмірханқызы, расскажите о вашем творческом пути. Ваше отношение к науке и вклад в науку. Сравнительно недавно я приняла решение поменять свою фамилию с Қанаевой на Қанай. Во время обучения в Университете Кембридж (Великобритания), у меня возник философский вопрос к самой себе: «Кто я? И чем я отличаюсь от людей, у которых фамилия оканчивается, например, на –ева, -ев?» В центральной библиотеке Университета Кембриджа очень много книг как раз-таки опубликованных в советский период, и многие из них являются историческими, которых сейчас, к сожалению, нет в наших библиотеках, например, первые публикации работ Абая Кунанбаева.

As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted. As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted. As the largest Chinese language resource protection project in the world, it has collected data of corpus resources of Chinese dialects and more than 120 minority languages from its inception in 2015 to its completion in 2019. The focus of the second phase of the project is to further supplement and improve the corpus resources of the first phase. Among them, the data related to the language resources of China's Altai family has basically covered all the languages in China, which has unprecedentedly broken historical records in terms of the survey language, the quality of the actual corpus obtained and the methods adopted.